Để dễ hình dung, nếu ta coi mỗi đô thị là một bức tranh lớn thì giá trị thẩm mỹ của nó được tạo nên bởi sự đóng góp của rất nhiều “họa sĩ” kiến trúc sư vì mỗi công trình, mỗi tuyến phố là một mảnh ghép nhỏ cho bức tranh khổng lồ đó. Thật dễ hiểu bộ mặt đô thị có thể trở nên xấu xí và thiếu thiện cảm khi chỉ cần một số công trình trong nó không đạt được những mức độ thẩm mỹ nhất định (trên bình diện chung). Bộ mặt của cả một đô thị có thể bị ảnh hưởng nặng nề vì trình độ và năng lực của một bộ phận kiến trúc sư không đạt chuẩn. Vậy, vấn đề ở đây là làm thế nào để điều đó không được xảy ra. Luật hành nghề Kiến trúc sư sẽ là một công cụ hữu hiệu để giải quyết vấn đề này.

Hiện nay cả nước ta đã có 755 đô thị các loại, tăng rất nhanh cả về số lượng lẫn quy mô. Để đáp ứng việc quản lý và kiểm soát quá trình đô thị hóa nhanh này lần lượt các hệ thống Luật liên quan đến quản lý đô thị đã lần lượt ra đời; có thể kể ra đây : Luật xây dựng, Luật đât đai, Luật Quy hoạch, Luật Nhà ở … Tuy nhiên bộ mặt đô thị của chúng ta rất nhiều bất cập, chưa đáp ứng được kỳ vọng của xã hội. Sự hạn chế của các bộ luật trên là chỉ đưa ra các khung quy định về mặt “kỹ thuật” đô thị mà chưa thể cam thiệp vào yêu cầu “mỹ thuật” đối với lực lượng KTS hành nghề. Các công trình vẫn được thiết kế và xây lên một cách “đúng” luật, nhưng việc thẩm mỹ của công trình đó ra sao? – luật khó mà can thiệp. Căn nguyên của việc này xuất phát từ chất lượng hành nghề của KTS (cả người sáng tác, cả người quản lý Kiến trúc) : một vấn đề từ lâu đã được bàn thảo rất nhiều từ chất lượng được đào tạo tại các cơ sở đào tạo KTS, đến việc KTS có thể hành nghề ngay sau khi rời ghế nhà trường mà không cần có kinh nghiệm thực tế, rồi việc các KTS cạnh tranh công việc bằng những phương thức thiếu lành mạnh thậm trí là tiêu cực và  hậu quả đã để lại là bộ mặt của các đô thị của VN chúng ta: thiếu nhất quán, thiếu thẩm mỹ, lộn xộn, trưởng giả v.vv… Như Tổng công ty VNCC là một doanh nghiệp đầu ngành với 55 năm kinh nghiệm đã từng bị giành mất những hợp đồng lớn bởi những công ty rất nhỏ – chỉ có vài KTS rất trẻ, vì những vấn đề tiêu cực của xã hội. Và còn có rất nhiều trường hợp các Công ty bất động sản sinh ra các công ty con làm tư vấn thiết kế để tận thu thị trường. Việc vừa yếu về năng lực vừa phụ thuộc trực tiếp như vậy thì vấn đề thẩm mỹ, vấn đề sáng tạo kiến trúc không còn “đất” để sống tại các công ty này.

Để thanh lọc đội ngũ KTS và chỉnh đốn lại việc hành nghề của các KTS, các công ty Kiến trúc thì Luật hành nghề KTS đã trở thành yêu cầu bức thiết của các hội viên Hội KTSVN đại diện cho những người hành nghề chân chính và cả toàn xã hội.

Khi Luật HNKTS được ban hành, các KTS sẽ phải hành nghề theo những quy tắc chặt chẽ hơn, cụ thể như sau:

1. Luật quy định rõ về năng lực hành nghề, trình độ của KTS cũng như chất lượng sáng tạo, đồng thời theo dõi tư cách, hiệu quả hành nghề của KTS, việc cấp chứng chỉ để đảm bảo năng lực KTS.
2. Phải học nghề một cách bài bản tại các cơ sở thiết kế có kinh nghiệm và uy tín một thời gian nhất định để được rèn luyện cả về chuyên môn lẫn đạo đức nghề nghiệp.
3. Phải được giám sát bởi một cơ quan chuyên ngành về chất lượng và đạo đức thiết kế thông qua giấy phép hành nghề.
4. Phải chịu sự giám sát của xã hội thông qua các kên thông tin đại chúng là một yếu tố quan trong trong việc cấp giấy phép hành nghề.

Với hệ thống quy định tại Luật này, các KTS hành nghề sẽ phải làm việc với trình độ chuyên môn cao hơn và trách nhiệm cao hơn đối với xã hội, và nếu ai không đáp ứng sẽ bị đào thải ngay.

Luật cũng nên đề cập rõ trách nhiệm của chủ đầu tư để các chủ đầu tư cũng sẽ  được xã hội giám sát về chất lượng phe duyệt thiết kế kiến trúc, họ sẽ không thể tự quyết định với diện mạo công trình xây dựng với lý do là tiền của họ thì họ muốn làm gì thì làm. Cộng đồng xã hội có được quyền can thiệp để bảo vệ bộ mặt đô thị – một tài sản chung.

Một vấn đề nữa cũng cần phải nhắc đến đó là lợi ích của việc có luật HNKTS sẽ làm lành mạnh hóa môi trường kinh doanh thiết kế kiến trúc nói riêng và góp phần hạn chế những tiêu cực trong xã hội nói chung thông qua việc loại bỏ những phương thức cạnh tranh thiếu lành mạnh của một bộ phận KTS thoái hóa đạo đức nghề nghiệp hoặc những đơn vị tư vấn thiết kế được thành lập không có nền tảng chuyên môn và chỉ vì lợi nhuận thuần túy, bắt chấp các giá trị đạo đức và trách nhiệm xã hội.

Để các công trình xây dựng ngày hôm nay sẽ không bị sớm dỡ bỏ ,vì một diện mạo đô thị Việt Nam bền vững và tiên tiến, vì hiệu quả đầu tư toàn xã hội được nâng cao, giới KTS chân chính đã và đang mong mỏi từng ngày Luật HNKTS sớm được QH thông qua.

KTS_Nguyễn Huy Khanh